زنگ خطر افول سرانه ورزش در کشور به‌صدا درآمد | خیز خاموش اضافه‌وزن

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ وضعیت خوبی نیست. با هر عینکی هم که به ماجرا نگاه کنیم، در نتیجه تفاوتی ندارد. اگر سلامتی برایمان حرف اول و آخر را می‌زند، اگر دغدغه زیبایی ظاهری و تناسب اندام داریم، اگر به دنبال شادی و حال خوب هستیم و اگر همه این افق‌های زیبا را در مقیاس جامعه مان می‌خواهیم، با سرانه رو به افول ورزش در کشور جور در نمی‌آید.

کرونا و تصمیمات شتاب زده بی پایان برای مدیریت آن نیز به این وضعیت دامن زده است. نمونه اش افراط در ایجاد ترس در جامعه و دعوت مردم به خانه نشینی، تعطیلی پارک‌ها و اماکن ورزشی، آن هم بدون چاره اندیشی برای حفظ فعالیت بدنی افراد. نتیجه باید‌ها و نباید‌هایی که قصه مفصلی دارد، شده است کاهش تعداد افراد ورزش کرده از ۵۱.۱ درصد در سال ۹۶ به ۴۶.۵ درصد در سال ۹۹. این‌ها گوشه‌ای از داده‌های مرکز آمار ایران است که به تازگی منتشر شده و از خیزش خاموش تبعات جسمی و روانی کم تحرکی حکایت دارد.

آمار‌ها چه می‌گویند؟

نتایج طرح آمارگیری از فرهنگ رفتاری خانوار، منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران می‌گوید تعداد افراد ۱۵ ساله و بیشتر که در سال ۹۹ اعلام کرده اند ورزش نمی‌کنند، از مرز ۵۳ درصد فراتر رفته است. مقایسه این نتایج با آخرین بررسی انجام شده در سال ۹۶ حکایت از این واقعیت دارد که آمار ورزش نکرده‌ها چیزی حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. سنگین بودن کفه ترازوی کسانی که ورزش نمی‌کنند نسبت به آن‌هایی که فعالیت بدنی داشته اند، باعث شده است سرانه ورزش روزانه در کشور به کمتر از ۱۴ دقیقه برسد.

نکته تأمل برانگیز دیگر در این گزارش، آماری است که افراد ورزش کرده درباره محل انجام فعالیت‌های ورزشی شان اعلام کرده اند. پس از محل سکونت با ۳۷ درصد، پارک‌ها و سایر فضا‌های عمومی، در مجموع با ۳۳.۲ درصد در رتبه بعدی قرار دارند. اهمیت فضا‌های عمومی و روباز به عنوان مکان ورزش شهروندان معنی دیگری هم دارد؛ اینکه استمرار ترساندن مردم از حضور در فضا‌های کم خطری مانند پارک‌ها و رفتار‌های سلبی مثل تعطیل کردن این مکان ها، آن هم در زندگی‌های آپارتمانی کنونی، احتمال افزایش شمار کسانی را به همراه دارد که برای انجام فعالیت‌های ورزشی، دچار محدودیت می‌شوند. این احتمال وقتی تقویت می‌شود که بدانیم در بررسی‌های انجام شده از سوی مرکز آمار ایران طی سال‌های مختلف، نرمش و پیاده روی با بیش از ۶۰ درصد (در سال ۹۹ با ۶۴.۷ درصد) بیشترین فعالیت ورزشی مردم بوده است.

سقوط سرانه ورزش روزانه در خراسان رضوی از دیگر نکات این گزارش آماری است. براساس طرح آمارگیری سال ۹۶، میانگین مدت فعالیت ورزشی روزانه برای افراد ورزش کرده در کشور ۲۷ دقیقه بود. این میزان برای خراسان رضوی ۳۲ دقیقه اعلام و باعث شد استان ما پس از گیلان با سرانه ۳۵ دقیقه در روز، جایگاه دوم کشور را داشته باشد. در گزارش اخیر مرکز آمار ایران که مربوط به سال ۹۹ است، سرانه ورزش روزانه برای افرادی که اعلام کرده اند اهل ورزش هستند در کل کشور ۲۹ دقیقه در روز اعلام شد. این میزان برای خراسان رضوی ۲۲ دقیقه در روز بیان شد که کمترین میزان در میان ۳۱ استان کشور است.
واقعیتی که آمار‌های یادشده از وضعیت سرانه فعالیت‌های ورزشی روایت می‌کنند، روی دیگری هم دارد.

تحرک ناکافی، ۹۰ درصد

روی دیگر این سکه، یعنی آمار کاهش افراد ورزش کرده در سال ۹۹، داده‌های هراس انگیزی است که از شیوع چاقی در رده‌های سنی مختلف و مرگ و میر‌های مرتبط با آن منتشر می‌شود. نمونه اش آماری است که از سوی پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شد و نشان می‌دهد ۷۰ درصد هم وطنان به چاقی یا اضافه وزن مبتلا هستند.

رضا ملک زاده، رئیس انجمن متخصصان گوارش و کبد ایران با بیان اینکه عوارض حاد همه گیری چاقی، قطعا خطرناک‌تر و ماندگارتر از همه گیری کروناست، اعلام کرد که ۹۰ درصد ایرانی‌ها فارغ از زن یا مرد بودنشان، تحرک کافی ندارند. تحرک کافی یعنی ۴۰ دقیقه ورزش روزانه که موجب تعریق شدید بدن شود یا ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط به شکل هفتگی و مستمر.

آنچه را او می‌گوید مقایسه کنید با سرانه ۱۳ دقیقه‌ای ورزش روزانه در کشور و بیش از ۵۳ درصدی که اعلام کرده اند ورزش نمی‌کنند. افزایش دو برابری مرگ‌های مرتبط با چاقی و رشد ۵.۵ برابری تعداد افراد چاق نسبت به چهار دهه پیش، گوشه دیگری از آمار‌های تکان دهنده‌ای است که خرداد امسال ارائه شد.

اضافه وزن، گریبان گیر استان

آمار رئیس سازمان غذا و دارو مبنی بر دو برابر بودن شیوع چاقی در ایران نسبت به متوسط جهانی را هم بگذاریم کنار داده‌های رئیس بهزیستی تهران که گفته است نیمی از سالمندان کشور از چاقی یا اضافه وزن رنج می‌برند. با این پیش زمینه ذهنی، سری به آمار‌های جسته و گریخته استانی بزنیم.

«۵۰ درصد» آخرین آماری است که از میزان شیوع چاقی و اضافه وزن در افراد ۱۸ تا ۵۹ ساله خراسان رضوی منتشر شده است. آمار‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد مربوط به پیش از شیوع کرونا و موج جدید کم تحرکی مردم است و افزایش آن، در این دو سال به هیچ عنوان دور از انتظار نیست. درحوزه دانش آموزان استان نیز پایشی در سال ۹۹ انجام و نتایج نهایی آن تابستان امسال منتشر شد. یافته‌ها نشان می‌دهد یک چهارم دانش آموزان استان درگیر چاقی یا اضافه وزن هستند.

کرونا، تشدید خطر برای چاق‌ها

یافته‌های متعدد پژوهشی در دنیا و بررسی‌های میدانی وزارت بهداشت از بیمارستان‌های کشور حکایت از این واقعیت دارد که احتمال ابتلا به کرونا در افراد دارای اضافه وزن و چاق بیشتر، شدیدتر و کشنده‌تر است. همچنین تأثیر واکسن در این افرادی با وضعیت یادشده، کمتر از دیگران است. فقط به عنوان یک نمونه به صحبت‌های کیانوش جهان پور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت اشاره می‌شود که اوایل امسال گفت: اغلب افراد جوان و میان سالی که در اثر ابتلا به کووید ۱۹ در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشورمان بستری شدند دارای اضافه وزن بودند.

محققان مرکز پزشکی مونت فیور در نیویورک نیز بعد از بررسی بیش از ۳۵۰۰ بیمار کرونایی بستری در بیمارستان اعلام کردند بیماران کرونایی مبتلا به چاقی متوسط ۴۴ درصد بیش از بیماران با وزن سالم در معرض خطر مرگ در بیمارستان هستند. این میزان برای کرونایی‌های بسیار چاق، به بیش از دو برابر افزایش یافت.

بهانه‌ها پذیرفتنی نیست

با این نکات، علت تأکید دکتر علیرضا درخشان بر انجام فعالیت‌های ورزشی را به ویژه در این شرایط کرونایی بهتر متوجه می‌شویم. او پزشک متخصص طب ایرانی است و در گفتگو با شهرآرا از باور غلط مردم و اینکه برای پیشگیری از کرونا، صرفا بر تغذیه تأکید دارند می‌گوید.
استادیار دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مدیریت حرکت و سکون را یکی از اصول شش گانه طب ایرانی برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیان می‌کند که با اصول «حفظ الصحه» از آن یاد می‌شود.

محدودیت‌های گاه و بیگاه برای فعالیت‌های بدنی در پارک‌ها به بهانه شیوع موج‌های کرونا را به او یادآور می‌شویم و پاسخ می‌شنویم: درست است. هر از چندی با محدودیت‌هایی مثل تعطیلی پارک ها، باشگاه ها، آن هم با خانه‌های کم مساحت کنونی، مواجه می‌شویم و یکی از آسیب‌های قرنطینه کاهش فعالیت‌های جسمی است. یک راه حل رفع این آسیب این است که فرد در منزل در جا بدود.

این پزشک متخصص، برخلاف باور عمومی که در آمار‌ها خود را نشان می‌دهد، تحرک بدنی را برای تقویت ایمنی بدن و مقابله با کرونا مهم می‌داند و هیچ بهانه‌ای را برای ورزش نکردن نمی‌پذیرد، حتی زانودرد، سالمندی و موارد مشابه. «شاید یکی بگوید زانویم درد می‌کند. اشکالی ندارد، حرکت‌های بالاتنه را انجام بدهد. اگر کسی ناتوان است (مثلا فردی سالمند) و این را هم نمی‌تواند، در طب ایرانی او را توصیه به ماساژ ملایم می‌کنیم. یکی از اعضای خانواده می‌تواند این کار را انجام بدهد و بدن را از کرختی و رخوت خارج کند. فعالیت فیزیکی یعنی فعالیتی که منجر به تعریق شود و گردش خون را بهبود ببخشد. از نشانه هایش این است که رنگ صورت سرخ‌تر و انتهای دست و پا گرم‌تر می‌شود.»